چیلر
از انواع چیلر ها برای تولید برودت و دمای پایین به منظور کاربردهای تهویه مطبوع، صنعتی و تجاری استفاده می گردد. چیلرها بر اساس کاربرد و ظرفیت و همچنین نوع گاز مبرد تقسیم بندی می گردد. متداول ترین نوع تقسیم بندی چیلرها بر اساس نوع خنک کاری گاز مبرد می باشد. چیلرها بر این اساس به دو دسته تقسیم می گردند :
- هوا خنک
- آب خنک
وقتی از هوا خنک یا آب خنک صحبت می گردد باید به این نکته توجه داشت که تقسیم بندی از این حیث در چهار زیر مجموعه قرار می گیرد . بدین معنا که سیستم از این لحاظ که کندانسور هوا خنک است یا آب خنک متفاوت است. همین تفاوت در مورد اواپراتور نیز وجود دارد. بنابراین در تقسیم بندی بر اساس هوا خنک یا آب خنک به این موارد توجه ویژه ای می شود.
چیلر هوا خنک
این چیلرها در ابعاد و ظرفیتهای کوچک بکار می روند و عمده کاربرد آن ها به مکان های تجاری که نیاز به بردودت کم اما در تنوع بالایی از ساعت، ظرفیت و محدوده تحت پوشش می باشد. برای مثال در یک مرکز تجاری نیازی به برودت زیر صفر نمی باشد اما در ساعات پیک مصرف نیاز به کارکرد سیستم با حداکثرظرفیت می باشد . در عین حال در زمانی که مانند فصل های پاییز و زمستان و در زمانی که جمعیت کم است نیازی به کارکرد حداکثر چیلر نمی باشد.عمده مزیت چیلرهای هوا خنک به مصرف انرژی، قیمت و هزینه تامین و نگهداری به مراتب پایین تر آنها بر می گردد. عیب بزرگ آنها نیز محدودیت کاهش دمایی آن ها است به نحوی که برای مصارف صنعتی مناسب نیستند.
چیلرهای آب خنک
این نوع از چیلرها در ظرفیتهای بالا و در ابعاد یزرگ بکار می روند . چیلر های آب خنک بیشتر برای مصارف صنعتی و نیاز به دماهای بسیار پایین مانند سردخانه ها، کارخانجات، مراکزی که دارای ساختمان های خاص مانند دیتاسنترها و . . . که نیاز به برودت بالا در مدت زمان بسیار بالا هستند بکار می روند. این چیلرها عموما دارای برج خنک کن نیز می باشند تا بتوانند آب خروجی از سیستم را خنک کرده و به سیکل بازگردانند. مزیت اصلی این سیستم ها ظرفیت بسیار بالا و امکان رسیدن به دماهایی بسیار پایین تر از صفر درجه سانتیگراد می باشد. عیب اصلی آنها نیز حساس بودن به ضربه، احتمال تشکیل کریستال، مصرف برق بسیار بالا و ملاحظات خاص ایمنی در استفاده از آن ها می باشد.
یکی دیگر از تقسیم بندی های چیلرهای تراکمی مربوط به کمپرسور آن ها است که می تواند از نوع اسکرو، اسکرال و سانتریفوژ باشد. کمپرسورهای سانتریفیوژ برای ظرفیت های بالا که کمپرسورهای دیگر نمی توانند به آن دست یابند به کار می روند.
مهمترین موارد در طراحی چیلرها و انتخاب آن ها مبرد مصرفی، ابعاد، تجهیزات مورد استفاده و نوع کاربرد مد نظر می باشد. چیلرها بر اساس نوع ساختمان طراحی نیز به دسته های زیر تقسیم می گردند :
- تراکمی
- جذبی
چیلرهای تراکمی
چیلرهای تراکمی در ظرفیتهای کوچک و متوسط و بیشتر در مصارف عمدتا خانگی و تجاری بکار می روند. نگهداری آن ها ساده می باشد اما نمی توانند به ظرفیتهای بالا دست یابند. گاز مبرد مورد استفاده در آن ها در ابتدا آمونیاک بود. امروزه نیز در برخی محصولات ارزان قیمت نیز از آن ها استفاده می گردد. آمونیاک به راحتی به ظرفیت مورد نیاز می رسد اما خطرات آن استفاده از این گاز را ممنوع نموده است.
عمده مشکلات استفاده از آمونیاک به شرح زیر است:
- خورندگی : آمونیاک اسیدی بوده و به شدت خورنده می باشد. بنابراین استفاده از هر ماده ای در لوله های سیستم یا تجهیزات آن مانند کمپرسور خطرناک است.
- اشتعال زا : آمونیاک به شدت اشتعال زاست و در صورت تماس با شعله به شدت و با سرعت بالایی واکنش می دهد. بنابراین استفاده از آن بسیار خطرناک است.
- سمی : آمونیاک حتی در صورت عدم اشتعال نیز به شدت سمی می باشد و در صورت نشت از سیستم از قسمتی از آن به دلیل کارکرد سیستم تراکمی تحت فشار به سرعت در محیط منتشر شده و باعث صدمات جبران ناپذیر یا حتی مرگ می گردد.
دی اکسید کربن
علاوه بر آمونیاک در چیلر های تراکمی همزمان از دی اکسید کربن نیز استفاده می شد. در سال ۱۹۲۸ اسفاده از آن ها به دلیل خطرات بالا و نیز تولید گاز R12 توسط میگلی کاهش یافت. تا سال ۱۹۸۷ ترکیبات کلروفلوئوروکربن ها یا اصطلاحا CFC ها پر کاربردترین مبردها در این زمینه بودند. استفاده از این مبردها در این سال با پروتکل منترال به دلیل از بین رفتن لایه ازون و مشکلات زیست محیطی ناشی از آن ها ممنوع شد.
امروزه در بیشتر سیستم ها از مبردهایی با کدهای مشخص استفاده می گردد. برای مثال R22 , R134a , R134b و . . . مبردهایی هستند که امروزه در اکثر سیستم های تبریدی تراکمی بکار می روند و سختگیریهای زیست محیطی سبب شده تا شرکت ها در استفاده از آن ها بسیار محتاط باشند. چیلرهای تراکمی در مکانهایی که مشکل برق وجود ندارد یا مکانهایی که نیاز به ظرفیتهای بسیار بالا نیست مقرون به صرفه بوده و عموما مورد استفاده قرار می گیرند.
سیستم تراکمی بطور گسترده در مصارف خانگی بکار می رود. نمونه مشخص آن در یخچال های خانگی است.
عملکرد سیستم تبرید تراکمی
در این سیستم کمپرسور مبرد را فشرده نموده و به کندانسور می فرستد. گاز داغ با عبور از لوله ها و در دمای اتاق خنک می شود. سپس وارد شیر انبساط می شود. از آنجائیکه خروجی شیر انبساط بسیار کوچک تر از ورودی آن است فشار مبرد کاهش می یابد و در مقایسه با فشار جو اصطلاحا دچار فشار منفی می شود.
یکی از مشخصات اصلی فشار منفی در مایعات جذب بلافاصله حرارت و تبدیل مایع به گاز است. مبرد با عبور از داخل لوله های اواپراتور در داخل یخچال گرمای داخل یخچال را بخود گرفته و ضمن تبخیر شدن دمای داخل یخچال را نیز خنک می کند. سپس گاز مبرد به کمپرسور وارد شده و سیکل تکرار می گردد. در سیستم های بزرگتر اواپراتور جای خود را به مصرف کننده مانند هواساز و . . . می دهد و کندانسور نیز جای خود را برج خنک کن می دهد.
چیلر های جذبی
در صورتیکه مشکل تامین برق وجود داشته باشد از چیلرهای جذبی استفاده می گردد. چیلرهای جذبی بسته به طراحی می توانند با هر نوع سوختی کار کنند. از آن جایی که در سیستم های جذبی بر خلاف تراکمی از کمپرسور استفاده نمی کنند محدودیت ها و مشکلات ناشی از این سیستم ها را ندارند. بطور کلی سیستم های جذبی از یک جاذب و ژنراتور بجای کمپرسور استفاده می گردد و از آن برای تبرید استفاده می گردد. سیستم های چذبی در ظرفیت های بالا بکار نمی روند و از این حیث چندان پرکاربرد نیستند. از آنها در مکانهایی که محدودیت هایی مانند تامین سوخت یا برق وجود دارد استفاده می شود.
عمده مزیت سیستم های تبرید تراکمی نسبت به جذبی
- سیستم های تراکمی مصرف انرژی اولیه پایین تری دارند
- ضریب ملکرد به مراتب لاتری دارند
- تجهیزات مورد استفاده در آنها فضای کمتری را اشغال می کنند
- تجهیزات جانبی مورد نیزا در آنها مانند برج های خنک کن در ظرفیتهای پایین تری مورد نیازند
- اثرات منفی زیست محیطی به مراتب کمتری دارند
- امکان استفاده در مکانهای گرم و مرطوب
- مصرف کمتر آب
مزیت های اصلی سیستم های جذبی نسبت به تراکمی
- صرفه جویی هزین های برق اولیه، برق اضطراری، خدمات برق و هزینه اولیه برای دیگ ها
- حساسیت کمتر قطعات
- محدودیت کمتر انرژی
- سر و صدا و ارتعاشات کمتر
- بازگشت هزینه اولیه
- بهبود راندمان در تابستان
- حذف خطرات زیست محیطی ناشی از استفاده از مبردهای مضر مانند cfcها
اینکه از چه نوع چیلری در چه جایی باید استفاده شود فقط با استفاده از محاسبات و با در نظر گرفتن محدودیتهای پروژه قابل انتخاب است. در واقع مشخصات پروژه و محدودیتهای زمانی و مکانی است که تعیین کننده انتخاب نوع چیلر، ظرفیتها، تعداد و . . . می باشد. در نهایت طراح با در نظر گرفتن کلیه موارد و مقتضات پروژه در کنار محاسبات خود بهترین چیلر را انتخاب خواهد کرد.